Muzej AVNOJ-a

Bihać, 26/27 novembar 1942. održano Prvo zasjedanje AVNOJ-a. Antifašističko vijeće narodnog oslobođenja Jugoslavije Bihać je krajem 1942. i početkom 1943. godine postao središte oružane borbe naroda Jugoslavije. Oslobođenje Bihaća 4. novembra 1942. godine, predstavljalo je relevantan historijski čin od velikog značaja za dalje pravce i sudbinu antifašisitičke borbe.

Kao centar “Bihaćke republike”, koja je nastala spajanjem do tada oslobođenih teritorija Bosanske krajine i susjedne Hrvatske i čija je površina bila veća od Belgije i Švicarske, Bihać je postao sjedište najvišeg vojnog i političkog rukovodstva NOP-a. U njemu su riješavani najkrupniji problemi od kojih je zavisio ishod NOB-e, a najznačajnije vojne i političke odluke u toku NOR-a doneseni su u Bihaću. U njemu je 26. i 27. novembra održano Prvo zasjedanje AVNOJ-a koje je bilo od velikog značaja za političku afirmaciju narodnooslobodilačkog pokreta na unutrašnjem i međunarodnom planu. Ono je imalo oblik parlamentarne sjednice na kojoj su se pitanja od najveće državne važnosti razmatrale javno pred prisutnom publikom. Prvo zasjedanje AVNOJ-a je potvrdilo proces federalnog institucionaliziranja Jugoslavije koji je trajao od prvih dana rata, mada se termin federacija nije prije jeseni 1943. pojavljivao u izjavama CK KPJ i središnjih organa NOP-a.

Centralni odbor SUBNOR-a Jugoslavije je u junu 1952. godine formirao Odbor za obilježavanje i uređenje svih mjesta u kojima su se odigrali značajni događaji u toku NOB-a. Tada je odlučeno da se pored mjesta Titovo Užice, Foče, Jajca, Drvara i Visa i Bihać obilježi uređenjem i otvaranjem Spomen-muzeja Prvog zasjedanja AVNOJ-a.

Muzej je osnovan 1952. godine kao memorijalni i jugoslovenski i smješten je u zgradi “Kloster” u salu u kojoj se i održalo Prvo zasjedanje AVNOJ-a. Zgrada je sazidana 1939. godne kao poklon jednog Bišćanina iseljenika u Americi, samostanu časnih sestara, a služila je za javne i kulturne priredbe građana. U toku “Bihaćke republike” bila je podešene i za kino predstave.

Godine 1952, prvi put su u njoj izvedeni konzervatorsko-restauratorski radovi, zatim 1976/77, te 1982. godine. I njen vanjski i unutrašnji dio doveden je u stanje kakvo je imala u vrijeme Prvog zasjedanja AVNOJ-a.

U agresiji na Bosnu i Hercegovinu Zgrada Muzeja Prvog zasjedanja AVNOJ-a je artiljerijskim djelovanjem bila oštećena. Nakon agresije pristupilo se obnovi zgrade i Muzeja. Njena obnova se odvijala u skladu sa novom namjenom objekta, a to je polivalentnost njegove upotrebe. Pored stalne muzejske postavke, koja je posvećena Prvom zasjedanju AVNOJ-a, u funkciji je i sala sa binom, gdje se mogu održavati prigodni kulturni sadržaji. Postavka se sastoji iz eksponata, dokumenata, fotografija i uvodnih legendi jednim dijelom, zatim svih trodimenzionalnih originalnih predmeta iz zbirke AVNOJ-a, te oko 18 umjetničkih radova iz zbirke Muzeja AVNOJ-a.